Staat van zijn wijst letterlijk naar de helderheid en de kwaliteit van jouw denken en je bewustzijn daarvan van moment tot moment. Dit varieert constant, bij iedereen.
Op het moment dat je staat van zijn helder is, voel je je vredig en rustig, maak je makkelijk beslissingen. Er is welbevinden. Vaak ervaren mensen deze staat van zijn tijdens of net na een vakantie, tijdens sporten of onder de douche. Je maakt de beste keuzes in deze staat. Je hebt de volle beschikbaarheid over jouw potentie.
Bij een vertroebelde staat van zijn, kost alles wat je doet meer moeite. Kenmerkend is dat je in deze staat veel gedachten en emoties hebt. Je twijfelt, bent onzeker. Je bent snel afgeleid en hebt moeite om je te concentreren. Je voelt druk. Het leven is stressvol. Je wilt kosten wat het kost iets bereiken. Of je wilt dat je externe omstandigheden anders zijn. Je lijkt niet vooruit te branden. Je piekert over de gevolgen van je handelen of over de toekomst. Veel mensen ervaren deze staat ‘s avonds voor ze in slaap vallen, ‘s nachts piekerend wakker liggen of te maken krijgen met een deadline. We ervaren deze staat van zijn vaak als zeer ongewenst, wat het juist nog meer in stand lijkt te houden.
Bij sportmensen kun je heel duidelijk zien als hun staat van zijn hun prestatie beïnvloedt. De beste atleet of het beste team wint lang niet altijd. Dit ondanks dat ze betere papieren hebben: betere skills, meer ervaring en kennis, betere strategie en reactievermogen. Als hun staat vertroebelt kun je dat direct zien. Ze kunnen niet presteren zoals ze dat daarvoor deden. De kwaliteit en helderheid van het denken is vertroebeld. In zo’n staat van zijn kan de beste atleet verliezen.
Dit geldt niet alleen voor sportmensen, dit is bij iedereen altijd aan de hand. De beschikbaarheid van jouw vaardigheden tot communicatie, aandacht, hulpvaardigheid, interactie, innovatie, weerstand of veerkracht, komt vanuit je ‘staat van zijn’. Je reageert in een heldere staat van zijn anders dan in een troebele staat van zijn. Je reageert anders op anderen of op situaties. Ook als de personen in kwestie precies hetzelfde gedrag vertonen of de situatie hetzelfde blijft, kun je het steeds anders ervaren op basis van je staat van zijn.
Ofwel, staat van zijn is cruciaal in alles. Het bepaalt hoe jij de wereld ziet in het moment en hoe je reageert.
Een misvatting is dat je staat van zijn iets is wat van buitenaf komt. Staat van zijn is iets natuurlijks, waar jij zelf geen invloed op hebt. Maar ook de buitenwereld niet. Je gaat de hele dag door van helder naar troebel en weer terug. De omstandigheden of anderen kunnen hetzelfde blijven, het zijn jouw gedachten erover die veranderen onder invloed hiervan. Het is altijd een intern proces. Je staat van zijn verandert van moment tot moment en daarmee ook hoe je je voelt. Bij iedereen.
Hoe je je voelt zegt iets over deze staat van zijn, het werkt als signaalfunctie. De tekenen van een vertroebelde staat van zijn kun je zien als een waarschuwing, dat je het denken met rust mag laten. Dat de plek van waar je handelt niet de plek is waar frisse, nieuwe, heldere ideeën beschikbaar zijn. Dat is helemaal normaal en oké. Als je dat niet heldere denken met rust laat wordt het vanzelf weer helder, net als dat het vanzelf troebel is geworden en weer zal worden.
Zie de heldere staat van zijn als de heldere blauwe lucht. Die is er altijd. Toch zie je het niet altijd. Het kan bewolkt zijn, regenen of zelfs stormen. Op die momenten is die blauwe lucht niet zichtbaar. Je kunt niets doen tegen die wolken. Ze gaan niet weg door ze te vervloeken of weg te jagen. Je kunt er wel op vertrouwen dat de heldere blauwe lucht er is en inzien dat je die nu niet ervaart omdat er op dit moment wolken voor hangen.
Zo is het ook met jouw staat van zijn. Je hebt ‘wolken’ die langskomen en jouw helderheid vertroebelen. Je bent een normaal mens met gedachten en emoties die komen en gaan. Hoe meer focus je legt op die wolken hoe minder bewust je bent als de zon doorbreekt of delen van de lucht waar wel de blauwe hemel te zien is.
Wat je kunt doen als je staat van zijn troebel is, is het zien voor wat het is. Je staat van zijn die per moment varieert. Wanneer het troebel is ervaar je mogelijk zware bewolking, onweer wellicht. Je gaat niet automatisch reageren op dit gegeven. Je kunt een belangrijk lastig gesprek of het nemen van een beslissing uitstellen tot een helderder moment. Je kunt een email niet meteen versturen, maar een uur later nog eens lezen. In een andere (zonnigere) staat van zijn kies je misschien andere woorden en maakt dat enorm verschil.
Om in een heldere staat van zijn terecht te komen hoef je niets te doen, te laten, te proberen of te veranderen. Juist niet zelfs. Het is een natuurlijke staat van zijn, die in ieder mens tot de basisinstelling behoort. Het is een staat van zijn waarin het huidige moment centraal staat. Denk maar aan zo’n glazen bol met sneeuw of glitters erin. Schud je hem, zie je het figuurtje in het midden nauwelijks. Laat je hem met rust zakt alles weer heel rustig naar de bodem en wordt het water weer helder. Alle actie die je onderneemt in een troebele staat van zijn om het te veranderen, is als het schudden van de glazen bol. Het blijft troebel. Laat je het denken met rust, klaart het vanzelf weer op.
‘Als je troebel water met rust laat, wordt het vanzelf helder.’ (Lao Tse)
In een heldere staat van zijn is alles meer optioneel. Je vertrouwt op het terugveren als je het laat zijn, dat alles vanzelf naar beneden zakt en weer helder wordt. Dit leidt tot een moeiteloze omgang met wat is in het moment.